Adaçayý (Salvia officinalis)
Adaçayý (Salvia officinalis), diþotu ve meryemiye adlarý ile de tanýnýr. 30-70 cm boyunda olan bitkinin menekþe renkli çiçekleri halka diziliþlidir. Karþýlýklý olan beyaz keçeli yapraklarý gümüþ gibi parýldar ve acýmtýrak, ýtýrlý bir koku yayarlar. Bahçe adaçayý, güneþli bir yerde yetiþtirilmelidir. Don olayýna karþý duyarlý olduðu için, kýþ boyunca çam dallarý ile örtülmesi doðru olur. Ülkemizde Ýzmir bölgesinde bahçe adaçayý yetiþtirilmektedir. Bir baþka cins olan çayýr adaçayý (Salvia pratensis -Salvia tribola), çayýrlarda, bayýrlarda ve meralarda yetiþir. Çevresine ýtýrlý hoþ bir koku yayan mavi–menekþe renkli çiçeklerin pýrýltýsý uzaklardan seçilebilir. Çayýr Adaçayý (Anadolu adaçayý) batý ve güney-batý Anadolu'da bol olarak yetiþmektedir. Anadolu adaçayýndan "elma yaðý" veya "acý elma yaðý" denilen yað da üretilmektedir. Bu tür adaçayý da kimyasal yapý ve tedavi etkisi bakýmýndan týbbi (bahçe) adaçayýna benzemektedir. Fakat burada tanýtmaya çalýþacaðýmýz bahçe adaçayý (týbbi adaçayý) ise, þifalýlýk bakýmýndan daha etkilidir.
Toplama/Kurutma: Bitki yapraklarý çiçeklenme öncesi, Mayýs-haziran aylarýnda toplanýr. Etken maddelerinin doruða ulaþtýðý öðlen saatlerinde toplanan yapraklar, gölgeli ve havdar bir yerde kurumaya býrakýlýr. Ýyice kuruduktan sonra ince kýyýlarak, hava almayan kaplarda saklanýr.
Bileþim: Eterli uçucu yaðlar, %30 Thujon, %5 Cineol, Linalol, Borneol, Salven, Pinen ve kafur; tanenler, triterpenoitler, flavonlar; Östojen benzeri maddeler; reçineli bileþikler içerir.
Bu bitkinin çiçekleri, gargara ve adaçayý sirkesi yapmak için toplanýr (bir avuç çiçek, doðal sirkenin içinde bir süre bekletilir) ve elde edilen sirke, uzunca bir süre hasta yataðýndan kalkamayan kiþilere rahatlatýcý ve canlandýrýcý anlamda sürülerek, masaj yapýlýr. Yapraklar daha çiçeklenme baþlamadan, mayýs ve haziranda toplanýr. Bitki kuru ve güneþli günler boyunca, eterli yaðlar oluþturduktan sonra, yapraklar öðlen güneþinde toplanýr ve gölgede kurutulur. Adaçayý, çok eski çaðlarda da ünlü bir þifalý bitki olarak tanýnýrdý. 13. Asýrdan kalma bir dizede þöyle deniyor: “Eðer dikmiþsen adaçayýný bahçeye, ne gerek var ölmeye!"
Adaçayýnýn eski çaðlarda da ne büyük bir övgü ile anýldýðýný, çok eski bir þifalý bitki kitabý þöyle anlatýyor: "Kutsal Meryemana, Bebek Ýsa ile Herodes’un gazabýndan kaçmak zorunda kaldýðýnda, kendisini saklamalarý için, çayýrdaki tüm çiçeklerden yardým istemiþ, ama hiçbir çiçek ona yanýt vermemiþ. Ýþte o zaman adaçayý eðilmiþ ve Meryemana sýðýnacak bir yer bulmuþ. Onun sýk ve koruyucu yapraklarýnýn arasýna girerek Herodes’un askerlerinden saklanmýþ ve askerler onu görmeden geçip gitmiþler. Tehlike geçiþtirildikten sonra, saklandýðý yerden çýkan Meryemana, tatlý sesiyle adaçayýna þöyle demiþ: Bu andan sonra sonsuza dek insanlarýn en çok sevdiði çiçek sen olacaksýn. Seni, insanlarý tüm hastalýklardan koruyacak kadar güçlü kýlýyorum. Bana yaptýðýn gibi, onlarý da ölümden kurtar!” Ýþte o zamandan beri adaçayý, insanlarý iyileþtirmek ve onlara yardým etmek için her yýl yeniden çiçekleniyor.
Adaçayý sýkça içildiðinde tüm bedeni güçlendirir, kalp krizi tehlikesini azaltýr ve kötürümlüklerde çok yaralýdýr. Gece terlemelerinde ve aþýrý terlemelerde, lavanta çiçeðinin yaný sýra, yardýmcý olabilecek tek bitkidir. Gece terlemesine neden olan hastalýðý iyileþtirir ve bu hastalýkla el ele giden aþýrý güçsüzlüðe, canlandýrýcý etkisi sayesinde son verir. Hastalýk sonrasý güçsüzlük hallerinde baþarýyla kullanýlabilir. Pek çok doktorun, adaçayýnýn deðerli özelliklerini artýk iyice tanýmýþ olduklarýný biliyoruz (Referans1: M.Treben). Onu kramplarda, omurilik rahatsýzlýklarýnda, beze hastalýklarýnda ve organ titrekliklerinde büyük bir baþarýyla kullanýyorlar. Yukarda belirtilen hastalýklarda, günde 2 su bardaðý çay yudumlanarak içilmelidir. Adaçayý, hasta karaciðeri de çok olumlu etkiler, onunla ilgili tüm rahatsýzlýklarý giderir ve gazlarý yok eder. Kan temizleyici etkisi vardýr. Solunum organlarýný ve mideyi balgamsý salgýlardan temizler, iþtah açýcýdýr. Mideyi ve baðýrsaklarý rahatlatýr, gazlarýn dýþkýlanmasýný saðlar. Kramp çözücü etkisi sayesinde, ishalde çok rahatlatýcýdýr. Böcek sokmalarýnda, sokulan bölgeye adaçayý yapraðýnýn tozu uygulanýr. Adaçayý, dýþtan uygulandýðýnda, yapraðýn tozu uygulanýr. Adaçayý dýþtan uygulandýðýnda (Çalkalama ve Gargara), bademcik iltihabý, boðaz hastalýklarý, diþ iltihaplanmalarý, yutak ve aðýz boþluðu iltihaplanmalarýnda veya ülserlerinde özellikle önerilir. Eðer zamanýnda adaçayý kullanýlmýþ olsaydý, pek çok çocukta ve yetiþkinde bademcik ameliyatýna gerek kalmayabilirdi. Bedenimizin polisleri olarak, zehirli maddeleri yakalayan ve zararsýz hale getiren bademcikler alýndýðýnda, aðýzdan giren zararlý maddeler doðruca böbreklere ulaþýrlar. Adaçayý, sallanan diþlere, diþeti çekilmesine ve kanamasýna karþý da (Çalkalama ve Gargara) baþarýyla kullanýlabilir veya bitki çayýna batýrýlan pamuk hasta bölgelere uygulanýr. Ayrýca dýþtan kullanýmda da, gargara ve çalkalamalarýn yanýsýra yara kompresi olarak da kullanýlabilir. Sinirli ve yorgun olan kiþiler ve dölyataðý (rahim) hastalýðý çeken kadýnlar arada sýrada adaçayý oturma banyolarý almalýdýrlar. Zayýf ve güçsüz çocuklara balla tatlandýrýlarak içirilir. Bu çay, tahriþ kaynaklý öksürüklerde de baþarýlýdýr. Þifalý bitki olarak kullanýlmasýnýn yaný sýra, adaçayýnýn çok deðerli bir baharat olduðunu ve böylece mutfaklara girdiðini de unutmamak gerekir.
UYARILAR:
Adaçayýnýn aþýrý kullanýmýnda kan basýncý (tansiyon) yükselebilir. Dölyataðý (Rahim) kaslarýný uyardýðý için, gebelik sürecinde kullanýlmaz. Annelerin süt üretimini durdurur. Önerilen dozajlara uyulduðunda, bilinen baþka bir yan etkisi yoktur.
Kullaným Biçimleri:
Çay hazýrlamak: Yarým veya bir tatlý kaþýðý dolusu ince kýyýlmýþ kuru yaprak, bir su bardaðý dolusu kaynar suyla haþlanýr ve üstü kapalý olarak 10 dakika demlendikten sonra süzülür. Günde 2-3 bardak içilir. Taze bitki kullanýlmasý durumunda 4-5 dakika demleme süresi yeterlidir.
Çalkalama/Gargara: 2-3 tatlý kaþýðý kurutlmuþ ve ince kýyýlmýþ yaprak, 2 bardak soðuk suya eklenir ve ateþe konur. kaynamaya baþlayýnca ocaktan indirilir ve üstü kapalý olarak 15 dakika demlendikten sonra süzülür. Günde pek çok kere 5-10 dakika süreli gargaralar yapýlýr.
Tentür Kullanýmý: Günde 3 kere, 15-20 damla kadar D2 inceltisindeki tentür, yarým kahve fincaný suya eklenerek alýnýr. Çay olarak kullanýlabildiði her yerde tentür de kullanýlabilir.
Karýþýmlar: Gargaralarda ve çalkalamalarda kekikle, sindirim sorunlarýnda ise Mayýs papatyasý ile eþit oranda karýþtýrýlýr.
Adaçayý Sirkesi: Geniþ aðýzlý bir þiþe, çayýr adaçayý çiçeði ile doldurulur, çiçeklerin üstüne çýkacak kadar doðal üzüm sirkesi eklenir ve þiþe 14 gün güneþte veya sýcak bir ortamda, arada bir çalkalanarak bekletilir ve süzülür.
Oturma banyosu: Ýki avuç dolusu yaprak soðuk suda gece boyunca bekletilir. Ertesi gün kaynama derecesine kadar ýsýtýlýr, 5-6 dakika demlendikten sonra süzülür ve banyo suyuna eklenir.
Referanslar:
1-"Gesundheit aus der Apotheke Gottes" "Tanrý'nýn Eczanesinden Saðlýk", Maria Treben,Anahtar Kitaplar Yay., Çev.: N.Eröztürk, 1994
2-Türkiye'de Bitkilerle Tedavi, Prof.Dr. Turhan Baytop, I.U Eczacýlýk Fak.,1984,Ýstanbul
3-"Bir Yudum Saðlýk", N.Eröztürk,Anahtar Kitaplar,2000
Elma Yaðý (Acý Elma Yaðý):
Anadolu adaçayý (Salvia triloba L.) türünün yapraklý ve çiçekli dallarýndan su buharý distilasyonu ile elde edilen uçucu yaðdýr. Ülkemizde özellikle Muðla ve Fethiye bölgelerinde elde edilmektedir. Sarýmsý veya renksiz, özel kokulu ve yakýcý lezzetli bir sývý olup %60 kadar sineol taþýmaktadýr. Gaz söktürücü, sindirim düzenleyici, ter kesici ve idrar arttýrýcý özellikleri vardýr. Dahilen küçük miktarlarda (günde 3-5 damla), 1 fincan suya damlatýlarak içilir. Yüksek miktarlarda zararlýdýr. Haricen yara iyi edici, antiseptik ve karýn aðrýsýna veya gaz söktürmek için kullanýlmaktadýr.
Bu yaða "Elma Yaðý" denmesinin nedeni, bu yaðýn elde edildiði Salvia triloba türünün bazý dallarý üzerinde, küçük bir elmayý andýran, esmer-yeþil renkli mazýlarýn bulunmasýdýr. (Referans2: T.Baytop)
Bu haber 25639 defa okunmutur.
ayrca: Bu kategorideki dier haberler iin tklaynz...
|
