Kara Hindiba (Taraxacum officinale), Arslandiþi ve Radika
Kara Hindiba (Taraxacum officinale), Arslandiþi ve Radika adlarýyla da tanýnýr. Çimenliklerde rahatsýz edici bir ot olarak görülen bitki, acý çeken insanlýk için çok güçlü bir þifa kaynaðýdýr. Nisan ve Mayýsta tüm tarla kýyýlarýnda, çayýrlarda ve çimenlerde çiçeklenir. Her yýl bu çiçek halýsýný büyük bir zevkle izleriz. Bu tür, sarý çiçekli, çok yýllýk, süt taþýyan küçük bitkilerdir. Yapraklar rozet halinde tabanda toplanmýþ olup, kenarlarý derin loblu ve diþlidir.Rozet yapraklarý bazý kentlerimizde ilkbaharda sebze olarak satýlmaktadýr.Bitki çok ýslak yerleri sevmez. Yapraklar çiðnenmeden önce, kökler, ilkbaharda veya sonbaharda, çiçek saplarý ise, çiçeklenme sýrasýnda toplanýr. Bitkinin tümü þifalýdýr. Ben her ilkbaharda bitkinin tümünü toplayarak salata yapmayý veya akþam yemeði olarak, haþlanmýþ patates ve haþlanmýþ yumurta ile karýþtýrarak hazýrlamayý adet edindim (Referans1: M.Treben).
Yabani Hindiba (Cichorium intybus L.) 1 m'ye kadar yükselebilen çok yýllýk otsu bir bitki olup, yapraklarý parçalý ve tüylüdür. Çiçekleri açýk mavi ve nadiren beyaz renklidir. Anadolu'da yaygýn bir bitkidir. Özellikle boþ tarlalarda ve yol kenarlarýnda yetiþir. Inülin, uçucu yað, acý maddeler ve glikozitler taþýmaktadýr. Kavrulmuþ köklerinin toz elde edilmesiyle elde edilen ürün Avrupa'da kahve yerine kullanýlmaktadýr. Hindiba-i berri adýyla da bilinir (Referans2: T.Baytop). Hindiba'nýn bir de sebze olarak kullanýlan (Cichorium endivia L.-Compositae) türü vardýr. Bu tür 50-100 cm boyunda, 1-2 yýllýk, yapraklarý parçalý ve tüysüz otsu bir bitkidir. Türkiye'de yabani olarak bulunmaz. Bahçe ve bostanlarda (Ýstanbul, Bursa) sebze olarak yetiþtirilmektedir.Eskiden beri tedavide çok önemli bir drogdur. Dioscorides döneminden beri tedavi kitaplarýnda kayýtlýdýr. Ýbn-i Sina bu bitkinin yapraklarýnýn yýkanmadan ve soðuk su ile yapýlan ekstrelerinin kullanýlmasýnýn gerektiðini savunan özel bir kitapçýk hazýrlamýþtýr. "Hindiba Risalesi" denilen bu kitapçýktan yazmalar Ýstanbul kütüphanelerinde bulunur. Ýslam inancýna göre Hindiba yapraklarý yýkanmadan yenilmelidir. Çünkü "Hindiba üzerine cennet çisintisinden damlar.". Bostan Hindibasý, , Frenk Salatasý, ve Göynek adlarýyla da bilinir (Referans2: T.Baytop).
Kara Hindiba'nýn en önemli iki özelliði, safra kesesi ve karaciðer hastalýklarýnda çok baþarýlý oluþudur.Tanýnmýþ bir karaciðer uzmaný, bu bitki hakkýndaki soruma yanýt olarak (Referans1: M.Treben), karaciðeri en olumlu etkileyebilen bitkinin hindiba olduðunu söylemiþti. Günde yenilen 5-6 çiçek sapýnýn, kronik karaciðer iltihaplarýnda ( sað kürek kemiðinin altýna kadar uzanan keskin sancýlar ) hýzlý bir iyileþme saðladýðýný artýk çok iyi biliyorum (Referans1: M.Treben) . Bu saplar þeker hastalýðýna da iyi geliyor. Þeker hastalarý bu saplardan günde 10 tane kadar, bitki çiçekli olduðu sürece yemelidirler. Saplar çiçekleri ile birlikte yýkandýktan sonra çiçekler koparýlýr ve saplar yavaþ yavaþ çiðnenerek yenir. Bunlar acýmsý, gevrek ve suludur ve kývýrcýk salatanýn tadýný andýrýrlar. Sýk sýk hastalanan ve kendilerini kötü hisseden kiþiler, 14 günlük bir hindiba çiçek sapý kürü uygulamalýdýrlar. Bu kürün etkisi sizi þaþýrtacaktýr. Ama bu saplar daha baþka hastalýklarda da yardýmcý olurlar. Deri kaþýntýlarýný, egzamalarý ve temriyeleri iyileþtirebilirler. Mide sývýlarýný düzene sokar ve mide de birikmiþ maddeleri temizler. Taze çiçek saplarý ayrýca hiç aðrýsýz, safrakesesi taþlarýný söker, karaciðer ve safrakesesinin çalýþmalarýný düzenler. Hindiba, içerdiði mineral tuzlarýn yaný sýra, metabolizma hastalýklarýna karþý çok önemli tedavi edici ve yapýcý maddeleri de içerir. Kan temizleyici etkisi sayesinde, romatizma ve gut hastalýklarýnda da yardýmcý olur. Eðer taze çiçek sapý kürü 4 hafta sürdürülecek olursa, beze þiþkinlikleri de yok olur. Sarýlýk ve dalak hastalýklarýnda da hindiba baþarýyla kullanýlýr. Hindiba kökü, çið yenildiðinde veya kurutulup çay biçiminde kullanýldýðýnda, kan temizleyici, sindirim kolaylaþtýrýcý, ter ve idrar söktürücü ve canlandýrýcý etkilere sahiptir. Bu kökler kaný inceltir ve kanýn koyu olmasý halinde baþarýyla kullanýlabilir. Eski bitki kitaplarý, hindiba yapraklarýnýn ve köklerinin kaynatýlarak, suyunun kozmetik olarak kullanýldýðýný yazýyorlar. Kadýnlar gözlerini ve yüzlerini onunla yýkýyor ve böylece saf bir görünüm kazanabileceklerine inanýyorlardý. Bu bitki, kýþ dinlenmesine çekilen bitkilerden deðildir ve yapraklarý kar altýnda bile geliþir.
Her yýl ilkbaharda, hindiba çiçeklerinden, çok lezzetli saðlýða yararlý bir pekmez yaparým (Referans1: M.Treben). Annem günün birinde, önlüðünü hindiba çiçekleriyle doldurmuþ bir kadýna rastlamýþ ve þimdi anlatmak istediðim hindiba pekmezinin nasýl yapýlacaðýný ondan öðrenmiþ. Bal tadýndadýr ve içerdiði asitler nedeniyle gerçek balý yiyemeyen, örneðin böbrek hastalýklarý, hindiba pekmezini rahatlýkla yiyebilirler. Bu deðerli bitki eskiden beri çok önemli bir yere sahip olmasýna raðmen ne yazýk ki, pek çok kiþi tarafýndan tanýnmaz ve zararlý bir ot olarak bilinir. Bir tören sýrasýnda bayrak taþýyan delikanlýnýn yüzünün ergenlik sivilceleri yüzünden berbat bir durumda olduðunu gördüm (Referans1: M.Treben). Delikanlýnýn annesine, ýsýrgan otunun ve hindibanýn kan temizleyici özelliklerini anlatmaya çalýþtým. Büyük kent insaný olmayan, kasabamýzýn yerlisi bu kadýn, hindibayý tanýmýyordu bile. Ona bu bitkileri tanýtmaya çalýþtýðýmda (Referans1: M.Treben), sinirlenerek, oðlunun önüne böyle otlar koyamayacaðýný söyledi!
Kullaným Biçimleri :
Çay hazýrlamak: Yarým tatlý kaþýðý dolusu ince kýyýlmýþ kara hindiba kökü, bir su bardaðý dolusu suya akþamdan eklenir, ertesi sabah kaynama derecesine kadar ýsýtýlýr ve süzülür. Bu çay, kahvaltýdan yarým saat önceye ve yarým saat sonraya bölünerek, yudum yudum içilir.
Bitki salatasý: Taze bitkinin köklerinden ve yapraklarýndan hazýrlanýr.
Çiçek saplarý: Çiçekleriyle birlikte yýkanan kara hindiba saplarý, çiçeklerinden ayrýlarak, günde 5-10 tane yenebilir.
Hindiba Pekmezi : Ýki avuç dolusu kara hindiba çiçeði bir litre soðuk suya eklenir ve hafif ateþte kaynamaya býrakýlýr. Taþmak üzereyken ocaktan indirilir ve sabaha kadar bekletilir. Ertesi gün hepsi bir süzgece boþaltýlýr ve çiçekler iyice sýkýlýr. Bu suyun içine bir kilo þeker eritilir ve ince dilimler halinde yarým limon eklenir. ( limon suyu da sýkýlabilir ). Daha fazla limon pekmezi ekþitebilir ! Tencere kapaksýz olarak ocaða konur. Vitaminlerin yitirilmemesi için, ýsýnýn çok düþük olmasý gerekir. Fazla sývý böylece, kaynamaya gerek kalmadan buharlaþýr. Elde edilen kütle bir veya iki kere soðumaya býrakýlarak, pekmezin en iyi kýyama gelmesi saðlanýr. Uzun süre beklediðinde þekerlenmemesi için, yoðunluðunun fazla olmamasý gerekir. Ama ince de olmamalýdýr, yoksa bir süre sonra ekþimeye baþlar. Kahvaltý ekmeðine sürülebilecek kývamda, çok lezzetli ve aðdalý bir pekmez olmalýdýr.
Referanslar:
1-"Gesundheit aus der Apotheke Gottes" "Tanrý'nýn Eczanesinden Saglýk", Maria Treben
2-Türkiye'de Bitkilerle Tedavi, Prof.Dr. Turhan Baytop, I.U Eczacýlýk Fak.
Bu haber 19729 defa okunmutur.
ayrca: Bu kategorideki dier haberler iin tklaynz...
|
